Sudan: "Sa Jebel Marra, hinaharap namin ang mga di-tuwirang epekto ng pagtindi ng karahasan"

Hindi naging madali ang aming desisyong ilipat o ilikas ang mga miyembro ng aming team. Bago kami dumating, karamihan sa mga lugar sa Jebel Marra ay mahigit isang dekada nang walang nakukuhang pangangalagang pangkalusugan at iba pang mga kinakailangang serbisyo. At mas malala sa mga lugar na kontrolado ng mga rebelde, halos dalawang dekada nang walang tumutulong sa kanila. 

Nag-iwan kami ng skeleton team ng mga katrabaho naming mga taga-Sudan na may sapat na karanasan at kaalaman. Ang ilan sa kanila ay taga-Rokero, at ang iba naman ay galing sa Darfur. Patuloy ang kanilang mahusay na trabaho, at matiyaga silang nagsusumikap na mapanatili ang mga serbisyo ng ospital sa Rokero at ang mga aktibidad para sa pangunahing pangangalagang pangkalusugan sa Umo. Nagtatrabaho rin sila sa mga liblib na barangay sa pakikipagtulungan sa mga community health worker na dumaan sa pagsasanay na isinagawa ng Doctors Without Borders. 

Bilang isang project coordinator, mahirap harapin ang isang sitwasyong walang katiyakan at pabago-bago. Hindi namin alam kung ano ang susunod na mangyayari at kung paano kami magpaplano para sa aming team sa Rokero, para sa aming mga pasyente at para sa mga komunidad na tinutulungan namin.  

Kaya naman kinailangan naming ilikas ang aming mga kasamahan  na mula  pa sa iba’t ibang bansa, pati na rin ang mga kasamahan naming Sudanese na mula sa ibang bahagi ng Sudan. Ngunit ang iba sa mga kasamahan naming Sudanese ay piniling manatili at ipagpatuloy ang aming mga ginagawa.  

Marami sa mga taong umiiwas sa kaguluhan ng mga siyudad tulad ng El Fasher, Zalingei, Khartoum, ay nagsisidatingan sa Jebel Marra. Lulan ng mga trak, dumarating sila nang walang dalang kahit ano, marahil ay dahil tumakas lang sila sa matinding karahasan. 

Pinapatakbo namin ang tanging specialist healthcare facility para sa mga tao mula sa lokalidad ng Rokero at Umo, kung saan mahigit 250,000 na tao ang nakatira. Mahirap na desisyon para sa amin ang iwan iyon, at naging emosyonal ang mga tao sa komunidad habang nagpapahayag ng kanilang pagtutol sa pag-alis namin. Ayaw nilang mawala kami at ang serbisyong ibinibigay namin sa kanila. 

Naalala ng mga tao ang hirap na dinanas nila noon para makakuha ng pangangalagang medikal. Isinakay nila ang mga may sakit at sugatan sa mga asno, at naglakbay sila ng ilang araw patungong Tawila at El Fasher. Kahit na ang kondisyon ng mga pasyente ay magagamot naman, marami ang namatay dahil sa haba ng kailangan nilang lakbayin upang makakuha ng pangangalagang pangkalusugan.  

Ang Rokero ay madalas na nakararanas ng pagputok ng mga labanan. Noong Nobyembre 2022, habang may kaguluhan sa bayan, nakapaggamot kami ng mahigit 50 na pasyenteng may trauma.  

Ang mga babae, lalaki, ang mga namumuno sa komunidad, ang mga nakatatanda at ang mga dati naming pasyente – lahat sila’y nakiusap na huwag kaming umalis. May ilang pinuno ng komunidad na nilapitan ako upang sabihin na ginagarantiyahan nila ang aming kaligtasan. Dati nang hindi nagkakaisa ang mga iba’t ibang pangkat ng mga rebelde o mga armadong grupo sa Jebel Marra. Ngunit lahat sila’y nangako na isasantabi muna nila ang kanilang mga pagkakaiba. Ipinapakita nito ang kanilang pagkilala na ang hindi pagkakaroon ng access sa pangangalagang pangkalusugan ay mas delikado pa para sa isang komunidad kaysa anumang akto ng karahasan. 

Ang bilang ng mga namamatay na buntis at mga bagong ina ay mataas sa Darfur. May mga babaeng nalalaglag ang nasa kanilang sinapupunan sa unang trimester ng kanilang pagbubuntis dahil sumakay sila sa asno o kaya nama’y grabe silang magtrabaho, at sabay nilang inaasikaso ang kanilang bukid at ang kanilang mga anak. Karamihan sa mga tao dito’y magsasaka. Ang mga tanim nila ay sorghum at millet, ngunit ang ilang taong alitan at matinding karahasan ay madalas na nakakaantala sa mga gawaing-bukid at naiiwan ang mga pamilya nang walang pananim o kakaunti ang ani. Karamihan sa kanila ay kumikita ng sapat lang para makakain ang buong pamilya nang dalawang beses sa isang araw. 

Naaalala ko noong Hulyo 2022, nagkaroon ng matinding krisis ng malnutrisyon. Pinuntahan namin ang mga barangay sa bundok at doo’y nagpatakbo kami ng mga mobile clinic para gamutin ang mga batang napakaaba ng mga kondisyon. Dinala namin ang mga batang may pinakamalalang sakit sa anim na therapeutic feeding centre at madami rin kaming ginamot sa mga barangay. 

^{Ang mga pasilidad na sinuportahan ng Doctors Without Borders ay patuloy na nagbibigay ng makaligtas-buhay na pangangalagang medikal sa mga kampo ng El Fasher at Zamzam, North Darfur, sa Kreinik, West Darfur, sa Rokero at Umo, Central Darfur, sa Khartoum, sa Al-Jazeera, sa Um Rakuba at Tinedba, El-Gedaref, at sa estado ng Ad-Damazin, Blue Nile. Unang nagtrabaho ang Doctors Without Borders sa Sudan noong 1978, at mula 2003 hanggang sa kasalukuyan ay tuloy-tuloy na ang pagbibigay ng makasagip-buhay na pangangalagang medikal sa mga taong pinakanangangailangan nito.}