Myanmar: dalawampung taon ng pagbibigay-tulong sa mga taong nabubuhay nang may HIV

Noong Enero 2021, sinimulan ng Doctors Without Borders ang paglilipat sa mga pasyente sa NAP para sa paggamot. Isang buwan pagkatapos noon, ang Myanmar ay nagkaroon ng pagbabago sa pamumuno at pinalitan ng militar ang inihalal na mga pinuno. Bilang tugon sa pagbabago sa liderato, ang mga healthcare worker sa Myanmar ay nagprotesta. Habang ang sistema ng pampublikong pangangalagang pangkalusugan ay nahaharap na sa hamon ng staffing, ang kakulangan ng pondo kasabay ng paghaharang sa mga inaangkat ay nakadagdag rin sa mga suliranin ng pangangalagang pangkalusugan sa Myanmar.

Ipinagpaliban muna ang paglilipat ng mga pasyente at nagsimula muli ang Doctors Without Borders na magparehistro ng mga bagong pasyente para sa Dawei HIV programme sa kauna-unahang pagkakataon mula 2019. Noong Hunyo, ilang buwan lang pagkalipas ng pagrerehistro, ang mga team ng Doctors Without Borders sa Dawei ay nakatanggap ng liham mula sa awtoridad sa rehiyon na nagsasaad na kailangan naming isuspinde ang lahat ng aming aktibidad. Noong panahong iyon, ang Dawei clinic ay nagbibigay ng ART sa 2,162 na tao na nabubuhay nang may HIV. Bagama’t nakapagsimulang muli ang Doctors Without Borders pagkatapos ng dalawang linggo, dahil sa pagsuspinde nito ay naputol ang suporta ng ibang pandaigdigan at mga lokal na non-governmental organisation para sa mga komunidad sa distritong ito.  

Ngayong taong ito, ipinagpatuloy ng Doctors Without Borders ang handover ng mga pasyenteng may HIV sa NAP na nakapagbibigay ng ART. Ngunit wala namang balak ang Doctors Without Borders na bumitiw, at mula 2024, tatrabahuhin namin ang isang Support Model kasabay ng NAP. Sa Dawei, ang lahat ng pasyente ay maililipat na pagdating ng katapusan ng 2023. Tanda ito ng isang malaking hakbang patungo sa tamang direksyon at umaasang sa pamamagitan ng NAP, ang mga pasyente ay hindi na kailangang bumiyahe ng malayo upang makarating sa isang klinika. Ito’y magpapadali sa kanilang pagsunod sa paggamot na kinakailangan.

Pagtanggap ng paggamot para sa HIV sa Myanmar 

Para kay Gay Gay* (hindi niya tunay na pangalan), na nabubuhay nang may HIV, ang pagkakaroon ng mapupuntahang klinika ay isa sa pinakamahirap na hamong kanyang hinaharap.

“Noong bata pa ako at nalaman ko ang tungkol sa sakit ko, nahirapan ako dahil wala akong mapuntahang klinika o ospital para makakuha ng paggamot. Kinailangan ko pang pumunta sa kabilang barangay para mabigyan ng lunas. Bumalik ako sa Dawei dahil ang natanggap kong paggamot ay hindi epektibo at walang magandang resulta.”

“Labintatlong taong gulang ako noong una kong ininom ang gamot na iyon. Lumipat ako sa Yangon para maghaiskul. Noong panahong iyon, walong taon na akong ginagamot sa Yangon,” pagpapatuloy ni Gay Gay*.

“Maaaring mapabuti ang kondisyon ng mga pasyenteng nakatatanggap ng paggamot para sa HIV, at maaari silang mamuhay nang normal tulad ng ibang tao. Nagbago na ang pagtingin ng mga tao sa mga may HIV. Dati, ang pagtanggap ng tamang pangangalagang medikal ay malaking hamon ngunit nagbago na iyon ngayon dahil marami nang mga klinika at ospital ang nagsasagawa ng testing at paggamot. Mas madaling pumunta sa mga klinika at makatanggap ng paggamot ngayon.”

“[Gayunpaman], may mga hamon sa pamumuhay bilang HIV-positive sa Myanmar. May mga taong nagsusumikap na magkaroon ng angkop na hanapbuhay o pagkakakitaan para sa kanilang pamilya. Isinasaalang-alang din nila ang transportasyon papunta sa mga klinika,” sabi ni Gay Gay*.

Ang transfer-out at ang pagbabagong-anyo ng proyekto

Ngayon, nagbago na ang anyo ng transfer-out kung ikukumpara sa handover na naantala noong 2021. Marami sa mga puwang sa pampublikong sistema ng pangangalagang pangkalusugan ay nandoon pa rin, partikular na sa staffing. Dahil sa limitadong water and sanitation resources, ang mga klinika ay nahihirapang tumakbo nang maayos, sa kabila ng suportang ibinibigay ng mga organisasyong gaya ng Doctors Without Borders.

Ang populasyon sa Dawei ay binubuo ng maraming migranteng manggagawa na matagal nang nagtatrabaho rito, gaya ni Ko Maung Myint*, na bahagi ng isang deep-sea fishing operation sa Kawthaung.

“Noon, nakakakuha ako ng gamot na maaaring gamitin sa loob ng anim na buwan kaya’t nakakaya kong magtrabaho sa ibang lugar ng limang buwan at babalik lang ako rito ng isang buwan. Kailangan kong maglakbay para sa aking trabaho kaya’t ang National Aids Programme ay hindi akma para sa akin dahil dalawang buwan lang ang gamot na ibinibigay nito.”

Kapag hindi sapat ang gamot, ang mga pasyente ay kailangang magpabalik-balik sa klinika. Ang paglalakbay sa madaming bahagi ng Tanintharyi at Myanmar ay kasalukuyang napakahirap at delikado, lalo pa’t dumarami na naman ang insidente ng karahasan. Ang mga healthcare worker at pasilidad ay madalas puntiryahin sa Myanmar. Mahigit 1,000 na pagsalakay sa pangangalagang pangkalusugan ang iniulat mula pa noong nagkaroon ng kudeta.¹

Habang bumubuti ang NAP, sa tulong ng suporta mula sa mga organisasyong tulad ng Doctors Without Borders, ang konteksto sa Myanmar ay may matinding epekto sa mga pasyenteng may HIV.

Hangga’t hinahadlangan ang pagbibigay ng supply sa lahat, maging sa pampublikpng sistema, at hangga’t hindi nagagamit ang lahat ng mga medical resource na makukuha sa loob at labas ng Dawei, ang mga taong ginagamot para sa HIV ay patuloy na maaapektuhan ng kakulangan ng regular na paggamot.

Tinatanggap ng Doctors Without Borders ang pagkakataong ipagpatuloy ang pagsuporta sa mga klinika ng NAP upang matiyak ang kalidad ng pangangalaga para sa mga pasyenteng may HIV sa Myanmar.

Ang Doctors Without Borders ay nagtatrabaho na sa Myanmar mula pa noong 1992, at ito ang kauna-unahang pandaigdigang NGO sa bansa. Noong 1994, sinimulan ng Doctors Without Borders ang pagbibigay ng pangangalaga para sa HIV/AIDS at edukasyong pangkalusugan sa Yangon, at ng screening at paggamot ng mga sakit na naipapasa sa pamamagitan ng pakikipagtalik (sexually transmitted diseases). Noong 2002, ang Doctors Without Borders ay naging unang tagapagbigay ng antiretroviral treatment sa bansa, at may punto rin kung kailan sila ang nagpapatakbo ng pinakamalaking HIV treatment programme sa bansa.

Basahin ito sa wikang Burmese.

^{1. Insecurity Insight: https://reliefweb.int/report/myanmar/tragic-milestone-more-1000-attacks-health-care-myanmar-february-2021-military-coup↩}