1 พฤษภาคม 2023 หลังจากเพิ่งสิ้นสุดการฝึกและได้เข้าร่วมเขตการค้นหาและกู้ภัยของมอลตา เรือ Geo Barents ได้รับการแจ้งเตือนจาก Alarm Phone เกี่ยวกับเรือที่ประสบเหตุในเขตน่านน้ำสากลนอกชายฝั่งมอลตา (ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน พฤษภาคม 2023 © MSF/Skye McKee)
ภายในโรงพยาบาล South Hospital เมือง El Fasher รัฐ North Darfur ซึ่งมีผู้บาดเจ็บจากการสู้รบเป็นจำนวนมาก (ซูดาน เมษายน 2023 © MSF)
การขัดขวางและปราบปรามภารกิจช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม
ทีมงานขององค์การแพทย์ไร้พรมแดนเดินหน้าปฏิบัติภารกิจให้การดูแลทางการแพทย์กับผู้ต้องการความช่วยเหลือ ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ไหนหรือเวลาใดก็ตาม นี่คือเหตุผลในการมีอยู่ของเรา แต่การทำงานด้านมนุษยธรรมอย่างมีหลักการเพื่อช่วยชีวิตผู้คนกลับต้องเผชิญการขัดขวางจากรัฐบาลต่างๆ รวมถึงประเทศสมาชิก G7 ตลอดกว่า 10 ปีที่ผ่านมา
ในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เส้นทางอพยพที่กลืนกินชีวิตผู้หนีภัยความรุนแรง ความไม่มั่นคงและการประหัตประหารมากที่สุดแห่งหนึ่งของโลก เรือค้นหาและกู้ภัยของเรามักถูกจับ ปรับ และไม่สามารถนำส่งผู้รอดชีวิตขึ้นฝั่งอย่างปลอดภัยได้อยู่บ่อยครั้ง ปีนี้ตัวเลขผู้เสียชีวิตในทะเลเพิ่มมากขึ้นเป็นประวัติการณ์ แต่กฎหมายใหม่ของรัฐบาลอิตาลีกลับสร้างความยุ่งยากที่นำไปสู่เหตุการณ์กักเรือ Geo Barents ของเราเมื่อต้นปีที่ผ่านมา
รัฐบาลอิตาลีและประเทศต่างๆ ในสหภาพยุโรปจะต้องยุติการทำให้การอพยพและภารกิจด้านมนุษยธรรมกลายเป็นสิ่งที่ขัดต่อกฎหมาย และเปิดทางให้องค์กรช่วยเหลืออย่างองค์การแพทย์ไร้พรมแดนเดินหน้าทำภารกิจช่วยชีวิตผู้คนต่อไปได้ ซึ่งอันที่จริงแล้วภาครัฐของประเทศเหล่านั้นควรเป็นฝ่ายลงมือช่วยเหลือเสียเองด้วยซ้ำ
ขณะเดียวกันในแคนาดา กฎหมายต่อต้านการก่อการร้ายที่บังคับใช้มานานกว่า 20 ปี ไม่เคยละเว้นโทษให้แก่ภารกิจด้านมนุษยธรรมโดยสมบูรณ์ ซึ่งหมายความว่าชาวแคนาดาที่ทำงานด้านนี้อาจกลายเป็นผู้ที่กระทำผิดกฎหมายได้ หากช่วยเหลือผู้ที่อยู่ในสถานการณ์วิกฤต และเนื่องด้วยปัจจุบันแคนาดากำลังมีแผนจะแก้ไขกฎหมายต่อต้านการก่อการร้ายดังกล่าวเพื่อสนับสนุนการให้ความช่วยเหลือจากนานาชาติ องค์การแพทย์ไร้พรมแดนจึงขอเรียกร้องให้รัฐบาลแคนาดายึดหลักปฏิบัติที่สอดคล้องกับหลักกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศและทำให้การช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมเป็นเงื่อนไขยกเว้นในกฎหมายต่อต้านการก่อการร้าย การช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมจะต้องไม่ถูกขัดขวางโดยกฎหมายที่มีวัตถุประสงค์เพื่อดำเนินคดีในการกระทำผิดต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการก่อการร้าย
นี่เป็นเพียง 2 ตัวอย่างเท่านั้น ประเด็นการเสียชีวิตของผู้อพยพที่เพิ่มขึ้น การตั้งกำแพงกั้นพรมแดนและใช้ข้อจำกัดในการข้ามแดน การรับผู้อพยพหรือสภาพของสถานที่กักตัวผู้อพยพอันย่ำแย่หลายต่อหลายแห่งควรทำให้ประเทศกลุ่ม G7 หันมาตระหนักถึงความล้มเหลวด้านมนุษยธรรมที่เกิดขึ้นต่อหน้าต่อตาของตัวเอง และส่วนมากยังเกิดขึ้นที่พรมแดนของประเทศตัวเองอีกด้วย
อาคารที่พักอาศัยในเมือง Zaporizhzhia ได้รับความเสียหายจากการโจมตีโดยขีปนาวุธเมื่อวันที่ 2 มีนาคม 2023 (ยูเครน มีนาคม 2023 © MSF)
ภารกิจด้านมนุษยธรรมที่ยึดหลักการเป็นสำคัญ
ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมจะต้องเข้าถึงผู้ที่จำเป็นต้องได้รับการช่วยเหลือมากที่สุดไม่ว่าจะอยู่ในจุดใดของสถานการณ์ความขัดแย้ง แต่หลักการพื้นฐานของการช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมนี้กำลังเผชิญอุปสรรคจากกรอบของกฎหมาย ทัศนคติอันตรายจากสาธารณชน และการปฏิบัติต่อผู้ที่ทำภารกิจช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมราวกับเป็นการกระทำความผิด
ข้อมติสมัชชาสหประชาชาติหลายข้อ (เช่น ข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ 2286 ที่มีมติเห็นชอบเมื่อปี 2016) สนับสนุนกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศในการคุ้มครองภารกิจทางการแพทย์และด้านมนุษยธรรม เช่นเดียวกับอีกหลายข้อมติ แต่สิ่งเหล่านี้จะไม่มีความหมายเลยหากวาทกรรมทางการเมืองหรือการต่อต้านการก่อการร้าย และการกระทำอื่นๆ อยู่เหนือการปฏิบัติตามข้อมติดังกล่าว ซึ่งจะส่งผลให้เกิดความเสี่ยงต่อการข่มขู่คุกคาม การกระทำที่ก่อให้เกิดอันตรายทางร่างกาย และการจับกุมคุมขังผู้ที่พยายามจะนำพาความช่วยเหลือเหล่านี้ไปสู่คนที่ต้องการ ยิ่งไปกว่านั้นยังอาจทำลายความเชื่อมั่นของผู้คนในชุมชนต่างๆ ต่อภารกิจด้านมนุษยธรรมที่ไม่มีวัตถุประสงค์อื่นแอบแฝง และลดโอกาสการเข้าถึงการดูแลรักษาที่พวกเขาจำเป็นจะต้องได้รับอีกด้วย
เป็นเรื่องน่าเสียใจที่องค์การแพทย์ไร้พรมแดนต้องประสบกับเหตุการณ์เหล่านี้ด้วยตัวเองเมื่อภารกิจด้านมนุษยธรรมที่กระทำอย่างมีหลักการถูกตั้งคำถาม ปีที่แล้วเจ้าหน้าที่ของเรา 5 คนต้องถูกคุมขังอย่างไม่เป็นธรรมยาวนานหลายเดือนในพื้นที่ความขัดแย้งภายในแคเมอรูน จากข้อกล่าวหาที่ไม่มีมูลเรื่องการมีส่วนพัวพันกับการแบ่งแยกดินแดน ซึ่งต้องใช้เวลานานเกิน 1 ปีกว่าพวกเขาจะพ้นมลทิน จนถึงวันนี้เรายังคงถูกห้ามไม่ให้จัดการช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมเนื่องจากทางการสั่งระงับกิจกรรมทางการแพทย์ของเรา และทำให้ผู้คนหลายพันคนต้องหมดโอกาสเข้าถึงการดูแลรักษาทางการแพทย์ที่จำเป็น
หญิง 2 คนเข้าสำรวจความเสียหายของห้องคลอดที่ศูนย์การแพทย์ในเมือง Sebeya ในภูมิภาค Tigray ทางตอนเหนือของเอธิโอเปีย ประชาชนในเขตชนบทของ Tigray ต่างได้รับผลกระทบจากวิกฤตและขาดแคลนความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม (เอธิโอเปีย มีนาคม 2021 © Igor Barbero/MSF)
ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันด้านมนุษยธรรมระดับโลก
ในแถลงการณ์ร่วมก่อนการประชุมสุดยอด บรรดารัฐมนตรีต่างประเทศจากกลุ่ม G7 ให้คำมั่นอย่างชัดเจนและแน่วแน่ว่าจะช่วยเหลือ “ผู้คนกลุ่มเปราะบางที่ได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงจากวิกฤตต่างๆ” ทั้งในอัฟกานิสถาน เฮติ ยูเครน และที่อื่นๆ ถ้อยแถลงเหล่านี้สะท้อนถึงความไม่จริงใจจากสมาชิก G7 ที่มักขัดขวางภารกิจช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมอยู่บ่อยครั้ง ทั้งในประเทศของตนและพื้นที่อื่น
เพื่อให้ประเทศ G7 สามารถปฏิบัติตามคำมั่นที่ให้ไว้เกี่ยวกับความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม องค์การแพทย์ไร้พรมแดนจึงเรียกร้องให้ผู้นำชาติสมาชิกคุ้มครองทั้งพลเรือนและผู้ที่ปฏิบัติงานด้านมนุษยธรรม ทั้งการสนับสนุน และปกป้องภารกิจด้านมนุษยธรรมที่ยึดหลักการเป็นสำคัญ และจะต้องครอบคลุมถึงการส่งทหารไปช่วยเหลือประเทศที่สามด้วย หากเหตุการณ์อันเป็นฝันร้ายชนิดที่ไม่มีใครคาดคิดอย่างที่เคยเกิดขึ้นกับเมืองฮิโรชิม่าจะพอเป็นเครื่องเตือนใจอะไรได้บ้าง บรรดาผู้นำโลกจะต้องไม่ให้ความสำคัญกับการเมืองเหนือกว่ามนุษยชาติ เพราะความสูญเสียนั้นมากเกินกว่าจะยอมรับได้ ไม่ว่าจะในวันนี้หรือวันไหน และมันจะไม่มีความแตกต่างไปจากบทเรียนในอดีตแต่อย่างใด
