“Pakiramdam nami’y walang nagmamalasakit sa Sudan.”

Dito sa Twic County sa South Sudan, karamihan sa aming mga pasyente ay mga South Sudanese na bumalik matapos mawalan ng tirahan ng dalawang beses sa loob ng humigit-kumulang isang dekada. Libo-libong mga refugee na Sudanese ang tumawid na rin sa iba’t ibang bahagi ng South Sudan, at ngayo’y nagkalat na sila sa iba’t ibang host community o di kaya’y nagsisiksikan sa mga refugee camp.

Kilala ko ang sakit na ito

Patuloy kaming pinapahirapan ng digmaang ito, at pinaghihiwa-hiwalay ang mga miyembro ng aming mga pamilya. Magkakapareho ang mga kuwento ng mga tumatakas mula sa Sudan— mga kuwento ng pagkawala, kawalan ng katiyakan, at ng naglalahong pag-asa para sa kapayapaan. Kilalang-kilala ko ang sakit na ito.

Ang mga hangganan sa loob at mga frontline na kontrolado ng mga partidong magkalaban ay humahati sa isang bayan kung saan ang mga tao’y binabawian ng buhay, ang mga tahanan ay winawasak, at ang mga kabuhayan ay sinisira. 

Samantala, ang mga tao—kami—ay iniiwang mag-isa.

Tumakas ang aming pamilya mula sa Khartoum, kabilang sa milyon-milyong nawalan ng tirahan, hindi lang isang beses kundi naka-ilang ulit sa loob lamang ng 18 na buwan. Iniwan namin ang lahat, nang walang malinaw na daan patungo sa kaligtasan at kaunti ang natanggap naming atensyon mula sa mundo. Patuloy kaming nagdurusa sa pagkawala ng isang kamag-anak namin, isang sibilyan na dinukot ng isa sa mga partidong sangkot sa digmaan mula sa kanyang tahanan mahigit sampung buwan na ang nakalilipas. Wala kaming balita sa kanya—wala kaming natatanggap na impormasyon kung ano na ang kalagayan niya, o kung pakakawalan ba siya.

Maging ang mga tumatakas mula sa karahasan o ang mga nagkakasamang muli pagkatapos ng mahabang pagkakahiwalay, ay nakararanas ng mga bagong hamon—gaya ng mga pagbaha, mga outbreak ng sakit—sa ilalim ng isang gumuhong sistema ng pangangalagang pangkalusugan. Karamihan sa mga ospital ay nawasak. Ang mga nananatiling maayos ay iniwan dahil sa kakulangan ng mga gamot, staff, o mga mapagkukunang-yaman. Ito ay sinasadyang pagkakait; isang malupit na taktika sa digmaan. 

Sa pagkakaroon nila ng pinakakaunting kailangan upang mabuhay, ang mga tao’y naiwan na naghihintay ng himala, ngunit sa halip ay patuloy silang pinapaalis, o di kaya’y mas malala: pinapatay.

Huwag mong talikuran

Sa kabila ng lahat ng ito, nandito ako upang magbahagi tungkol sa aming katatagan. Bilang mga humanitarian—mga medic, logistician, at mga nars—ginagawa namin ang lahat ng aming makakaya upang suportahan ang mga nangangailangan. Ang anumang ginagawa ng isang tao ay mahalaga, at ang bawat pagsusumikap ay may katumbas.

Ito ang ginagawa ko nitong mga nakaraang buwan sa Twic bilang project medical referent ng Doctors Without Borders sa Mayen Abun County Hospital. Napuspos na ang lugar na ito sa dami ng mga pangangailangang humanitarian, at ng pagkawala ng tirahan ng libo-libong South Sudanese dahil sa karahasan sa pagitan ng mga komunidad sa Agok noong 2022. Ito’y isang lugar kung saan gumuho na ang sistema ng pangangalagang pangkalusugan dahil sa malaria, hepatitis E, at malnutrisyon.

Ang trabaho rito ay nagbibigay ng kakaibang pananaw sa digmaan sa aking bansa. Nasasaksihan ko ang mga kahila-hilakbot na kondisyong hinaharap ng mga napilitang tumakas mula sa Sudan. Ang mas nakagugulat pa rito ay ang patuloy na hindi pagbibigay-pansin sa krisis na ito. Kakaunti lang ang kaalaman ukol sa paglikas ng mga Sudanese sa South Sudan, Chad, at sa ibang mga bansa, sa kabila ng napakaraming pangangailangan ng mga pamilyang naghahanap ng bagong tahanan.

Nabubuhay tayo sa isang panahon ng mga tumitinding krisis—gawa man ng tao o natural. Ang mga talunan sa mga digmaan ngayon, sa iba’t ibang lugar at konteksto, ay napakalaking trahedya na hindi maubos-maisip."