Tigdas: Ang Pagbabalik ng Epidemyang Pwedeng Iwasan

Ang tigdas ay isang viral respiratory disease na lubhang nakahahawa. Karamihan sa naapektuhan nito ay mga bata. Maaari itong maging nakamamatay, pero mapipigilan naman ito ng mga bakunang  bagama’t noon pang dekada sisenta ipinakilala ay epektibo pa rin hanggang ngayon.

Ang tigdas, beke, at tigdas-hangin ay magkakaibang sakit na dala ng magkakaibang virus. Pero, may mga magkakapareho silang  katangian.

Nagsisimula ang tigdas sa lagnat, ubo, sipon, conjunctivitis (pink eye) o pamumula ng mata, at namumulang pantal na nagsisimula sa mukha at kumakalat sa buong katawan.  Kapag kumapit ang virus sa baga, ito’y maaaring maging sanhi ng pulmonya. Sa mas matatandang bata, ito ay maaaring makapagdulot ng encephalitis, o pamamaga ng utak, na mauuwi sa seizures at sa pinsala ng utak.

Ang virus naman na sanhi ng beke ay kadalasang nagpapamaga ng mga glands sa baba ng tainga, kaya’t lumolobo ang bahaging ito na parang pisngi ng chipmunk. Bago nagkaroon ng bakuna, ang beke ang pinaka-karaniwang sanhi ng meningitis (pamamaga ng lining ng utak at ng gulugod) at ng pagkabingi. Sa mga lalaki, ang beke ay maaaring magdulot ng impeksyon sa testicles, na maaaring maging sanhi ng pagkabaog.

Ang tigdas-hangin, o rubella, ay kilala rin bilang German measles. Maaari itong magdulot ng pantal sa mukha, pamamaga ng glands as likod ng tainga, at  sa ilang kaso, pamamaga rin ng mga kasu-kasuan at low-grade fever. Karamihan sa mga bata ay mabilis gumaling, at walang naiiwang epekto ang sakit sa kanila. Pero ibang kuwento na  kapag nagdadalang-tao ang kinapitan ng sakit na ito. Kapag ang babae’y  nakaranas magka-rubella sa unang trimester ng kanyang pagbubuntis, may 20% na tsansang ang anak niya’y magkakaroon ng depekto sa kapanganakan, tulad ng pagkabulag, pagkabingi, sakit sa puso, o problema sa intelektwal na kakayahan.

Ang tigdas ay airborne, o dinadala ng hangin. Kumakalat ang virus ng tigdas sa pamamagitan ng pag-ubo, pagbahin, o pagdura.

Kumakalat ito sa paligid at  mananatili ang virus sa mga kagamitan o sa kahit anong makakapitan. At sa loob ng dalawang oras, puwede pang malipat ang virus sa ibang mga tao.

Sa susunod na sampu hanggang labing-apat na araw, hindi pa kakikitaan ng sintomas ng sakit ang nagka-impeksyon.

Ang tigdas ay maaaring maging napakalubha, at puwede pa ngang nakamamatay para sa mga batang wala pang limang taong gulang, lalo na iyong mga nakatira sa masisikip na tirahan, mga malnourished, o mga nagpositibo sa HIV.  Bagama’t di pangkaraniwan, posible pa ring magkaroon ng encephalitis, o pamamaga ng utak, ang isa sa kada isang libong kaso. Ang mga kumplikasyon ang nakamamatay, lalo na para sa mga batang edad lima pababa.

Palaban ang manloloob na ito. Pumupuwesto ang virus sa respiratory tract, nagpapadami, at pagkatapos ay papasok sa daloy ng dugo upang makarating sa ibang mga bahagi ng katawan: sa pali (spleen), lymph nodes, sa baga, at sa atay. Dito nagsisimulang lumitaw ang mga sintomas tulad ng mataas na lagnat, sipon, ubo, pamumula ng mata, at minsa’y diarrhea. Ito rin ang panahon kung kailan lubhang nakahahawa ang nagka-impeksyon.

Isang natatanging sintomas ng tigdas ang Koplick’s spots, mga maliliit na bilog na marka na lumilitaw sa loob ng bibig.

Tapos, mamamantal na ang nagka- impeksyon. Sa loob ng apat na araw, may mga maliliit na bilog na markang lilitaw  sa mukha. Tapos, ito’y kakalat sa katawan. Ang bawat bilog ay mukhang butil ng puting buhangin na napapaligiran ng pula. Pagkatapos ng tatlo hanggang apat na araw, mawawala ang pantal , pero hindi laging magbabakbak ang balat, tulad ng karaniwang nangyayari kapag may pantal.

Ang karamihan sa mga bata ay magkakaroon ng di kumplikadong karanasan ng tigdas,  at makararamdam lang ng pagod sampung araw bago tuluyang gumaling. Mga 10% hanggang 40% ay makararanas ng mga kumplikasyong tulad ng impeksyon sa tainga , pulmonya, at iba pang respiratory infections.

Kailangan mong kumonsulta sa doktor matapos mong  manatili sa lugar kung saan merong may tigdas, at di ka pa nababakunahan. Kailangang naka-dalawang dosis ka ng bakunang MMR.  At kahit walang sintomas na makikita, kailangan mo pa ring magpatingin kapag di ka pa nagkakaroon nito at napalapit ka sa taong may tigdas.

Ang mga nasa bansa kung saan mababa ang kinikita ng karamihan ay ang mga pinaka-nanganganib mula sa sakit na ito, lalo na ang mga bata. Kapag sinabayan pa ito ng malnutrisyon o malaria,  talagang matindi ang epekto nito.

Sa mga bansang ito, ang mga namamatay dahil sa tigdas ay mula tatlo hanggang anim na porsiyento. Pero sa mga kampo ng refugee at sa mga liblib na komunidad, maaari itong umabot hanggang 30%.

Walang partikular na gamot para sa tigdas. Sa halip, ang paggamot ay nakatuon sa pagpigil ng mga posibleng kumplikasyon, at sa pagbibigay-lunas sa mga sintomas nito. Paracetamol ang binibigay para sa sakit ng ulo, ointment para sa mga impeksyon sa mata. Ang antibiotics naman, kailangan lang pag mayroong  secondary bacterial infection tulad ng pulmonya, o impeksiyon sa tainga.

Ang pinakamahusay na sandata laban sa tigdas ay ang MMR vaccine, ang  bakuna laban sa tigdas,  beke, at tigdas-hangin o rubella. Upang maiwasan ang epidemya, mahalagang ang vaccination coverage, o ang antas ng pagbabakuna sa isang populasyon, ay higit sa 90% upang mabawasan, o di kaya’ y maalis nang tuluyan ang mga carriers at matigil ang hawaan. Sa ganitong paraan, makakamit ang tinatawag na herd immunity.

Ang isang taong gumaling mula sa tigdas ay nagkakaroon ng antibodies, na nagbibigay sa kanya ng immunity sa virus. Ibig sabihin, hindi na siya tatablan ng virus na ito. Ganito rin ang epekto ng pagbabakuna. Inirerekomenda na ang lahat ng bata ay makatanggap ng dalawang dosis ng bakunang MMR upang tumaas ang proteksyong maibibigay sa kanila ng 98%.