Hepatitis C: The Silent Killer

Ang hepatitis ay pamamaga ng atay, at ang posibleng sanhi nito’y alinman sa limang virus – hepatitis A, B, C, D, o E.  Sa limang ito, ang hepatitis C virus o HCV ay itinuturing na isa sa pinaka-nakamamatay at pinakamahirap gamutin.  Ang HCV ay may walong genotypes o strains at 86 na subtypes. Kabilang rito ang 19 novel subtypes na nakilala kamakailan lang. Ang ganito karaming strains at subtypes, at ang pagiging RNA virus nito na mabilis magbago ang anyo ang mga dahilan kaya ito’y mahirap gamutin.

Itinuturing ang HCV bilang “nakatagong mamamatay-tao” dahil kadalasan, di alam ng mga tao na may impeksyon na pala sila, at maaaring ilang taon ang dumaan bago ito mabigyan ng lunas. Dahil wala silang napapansing sintomas ng sakit, di sila nagpapagamot.

Ang HCV at ang human immunodeficiency virus (HIV) ay parehong RNA virus. Pumapasok ang mga ito  sa cytoplasm, o sa likidong bahagi ng selula kung saan ito’t nagpaparami at lumilikha ng kaparehong virus.  Bagamat ang HCV ay isang flavivirus at ang HIV ay retrovirus, pareho itong mabilis magbago ng anyo. Dahil dito, mahirap makagawa ng bakunang panlaban sa mga virus na ito.

Posible para sa isang pasyente na magkaroon ng HCV at HIV. Ang tawag dito’y coinfection. Ayon sa World Health Organisation (WHO), may dalawa hanggang labinlimang porsiyento ng mga taong may HIV sa buong mundo ang may HCV din. 90% sa mga taong iyon ay mga nagtuturok ng gamot, o tinatawag na PWID (people who inject drugs). Sa buong mundo, umaabot ng 2.3 milyong tao ang may HIV-HCV coinfection, at ang 1.3 milyon sa mga ito ay mga PWID. Pinakamalaki ang bilang ng coinfections sa rehiyon ng Africa at Timog Silangang Asya.

Ang HCV ay isang blood-borne virus. Ibig sabihin, ito’y maaaring kumalat sa ibang bahagi ng katawan kasama ng pagdaloy ng dugo, halimbawa, pagkatapos masalinan ng dugo o kaya’y pagkatapos magpa-iniksyon nang di ligtas. Maaari ring mahawa sa mga lugar na nagbibigay ng di ligtas na pangangalagang pangkalusugan, ang mga nasalinan ng dugo o mga produktong may dugo, at sa pamamagitan ng mga aktong sekswal kung saan maaaring malantad ang tao sa dugo.

Ayon sa mga siyentipiko, posibleng mahawaan ng HCV ng inang buntis ang sanggol niya habang nasa sinapupunan pa ito.  Pero sabi naman ng World Health Organisation (WHO), hindi gaanong pangkaraniwan ang pangyayaring ito.

Ang HCV ay isa sa pinaka-nakamamatay na klase ng hepatitis.  Ayon sa WHO, umabot na ng 300,000 ang namatay dahil sa HCV noong 2019. Karamihan sa mga ito’y dahil sa mga kumplikasyong gaya ng cirrhosis at liver cancer. Sa bawat 100 kaso ng HCV, mga lima hanggang 25 sa kanila ang magkakaroon ng cirrhosis sa susunod na sampu hanggang dalawampung taon.

Sa mga pasyenteng may HCV, mas malaki ang posibilidad na sila’y magkakaroon ng cirrhosis kung sila’y lalaki, lampas 50 taong gulang na, umiinom ng alak, o may non-alcoholic fatty liver disease o hepatitis B o HIV coinfection.

Pero ang hepatitis C ay isang sakit na maaaring gamutin.

Kapag nasa loob na ito ng ating katawan, sinasalakay ng HCV ang atay. Pumapasok ito sa tinatawag na lobules, mga pagkaliit-liit na bahagi ng atay na kailangan nito upang gumana. Tulad ng kahit anong virus, kailangang makapasok ang HCV sa selula para ito’y manatiling buhay at makapagparami.

Maaalerto ang ating katawan sa pagpasok ng mga estrangherong ito, kaya’t magpapadala ito ng mga immune cells, ang ating unang depensa laban sa virus. Pero sa pagpuksa ng mga immune cells sa virus, mawawasak din nila ang mga selula ng atay.

Iniulat ng WHO na sa kabuuang bilang ng mga nahawaan, mga 30% ang gagaling, o matatanggalan ng virus sa loob ng anim na buwan nang walang paggagamot.

Pero mas marami pa rin ang kaso kung saan di kinakaya ng immune cells ang laban. Pagkalipas ng anim na buwan, maaaring maging talamak ang impeksyon, habang ang virus ay patuloy sa pagdami, at mas marami pang lobules ang nahahawa, na pinupuksa naman ng immune cells. Pero maaari itong mauwi sa pagkakapilat ng atay, isang prosesong tinatawag na liver fibrosis. Lumiliit at tumitigas ang atay, at napipipi ang daluyan ng dugo kaya’t napipilitan ang dugong lampasan o laktawan ito.

Ang mga fibrosis na matagal na ay mauuwi sa cirrhosis, na mas malala at maaaring maging sanhi ng pinsala na di na maaayos. Ang cirrhosis din ay maaaring mauwi sa kanser sa atay, na puwedeng umusbong sa kahit anong yugto ng sakit.

Ang mga maaaring makapitan ng HCV ay mga taong gumagamit ng mga gamot na itinuturok o people who use injection drugs (PWID); mga taong nasa bilangguan o iba pang nakasarang lugar na kadalasang madumi; at mga taong nakatanggap ng kontaminadong dugo o sumailalim sa mga operasyong invasive kung saan hindi maayos ang pamamaraan sa pagkontrol ng impeksyon.

Ang iba pang nanganganib na makapitan ng virus na ito ay ang mga batang ipinanganak ng inang may HCV; mga taong may relasyong sekswal sa taong may HCV o HIV; at mga taong nagpapa-tattoo o nagpapabutas ng tainga o anumang bahagi ng kanilang katawan upang magsuot ng mga alahas o burloloy.

Ang mga manggagawang medikal o nakatuon sa pampublikong kaligtasan ay maaari ring magka-HCV kung sila’y magtamo ng sugat mula sa isang matalas na kagamitan, tulad ng karayom o scalpel na ginamit sa isang pasyenteng positibo sa HCV.

Kumonsulta sa doktor kapag may nararanasan kang kombinasyon ng mga sintomas na ito: lagnat, pagkapagod, kawalan ng ganang kumain, paninilaw ng balat at mata, pagdilim ng kulay ng ihi, pagkahilo, at pagduduwal. Kung kabilang ka sa mga nanganganib na makapitan ng HCV, dapat mo nang pag-isipan ang pagpapatingin sa doktor. Kadalasan ay dekada ang lumilipas bago lumabas ang sintomas ng impeksyon ng HCV.

Bagama’t ang HCV ay nagagamot, milyon-milyong tao ang hindi makakakuha ng lunas dahil sa kamahalan ng paggamot. Upang mawala nang tuluyan ang HCV, kailangan ng mga pagbabago sa mga pamamaraan ng pagsusuri at pagbibigay-lunas.

Ang mga diagnostic, serological o nucleic acid tests na kasalukuyang ginagamit ay masyadong kumplikado, at/o masyadong mahal para sa mga bansang limitado ang kakayahang pinansiyal, at/o may mahinang sistemang pangkalusugan. Kailangan ng mas simpleng  pagsusuri sa mas abot-kayang halaga.

Sa kabutihang-palad, nag-anunsiyo ang WHO na nanindigan na ang mga pinuno ng iba’t ibang bansa sa daigdig na pupuksain ang HCV bilang banta sa kalusugan sa pamamagitan ng paggamot sa 80 porsiyento ng mga taong may HCV sa buong mundo, sa taong 2030.

Para sa mga pagsasalin ng dugo at mga kritikal at invasive procedures, magpunta sa mga pasilidad para sa pangangalagang pangkalusugan na nagsasagawa ng tamang pamamaraan ng pag-iwas o pagpigil sa impeksyon. Tiyakin ding ligtas ang paggamit at wasto ang pagtatapon nila ng mga hiringgilya at iba pang basurang medikal.

Upang maiwasan din na mabahiran o malagyan ng dugo habang nakikipagtalik, obserbahan ang wasto at palagiang paggamit ng condom.

Sa kasalukuyan, isinusulong ng Doctors Without Borders ang paggamit ng direct-acting antivirals (DAAs) na ligtas at epektibo sa paggamot ng HCV infection. Itinatayang sa pagtatapos ng 2019, may 9.4 milyong tao sa buong mundo ang nabigyan ng sofosbuvir-based treatment regimen. May 48.6 milyong tao pang naghihintay na makakuha ng mas ligtas, mas kakayanin, at mas epektibong direct-acting antivirals (DAAs) para gamutin ang kanilang HCV infection.

Kahit nagka-HCV ka na dati, di ito nangangahulugang hindi ka na maaaring kapitan pa ng pareho o ibang strain o genotype ng virus na ito. Posible ring magkaroon ng tinatawag na superinfection, o ang magka-impeksyon ng higit sa isang HCV strain kung ipagpapatuloy ang mga gawi na nagbibigay-panganib, tulad ng pagtuturok ng gamot.