เมียนมา: การเสริมสร้างสุขภาพทางดิจิทัล เพื่อสร้างความตระหนักถึงปัญหาความรุนแรงทางเพศ และการเข้าถึงการบริการสุขภาพ

การสร้างความตระหนักผ่านช่องทางออนไลน์

ความขัดแย้งนอกจากเป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงการบริการสุขภาพของผู้ป่วยหลายคนแล้ว ยังสร้างความลำบากแก่เจ้าหน้าที่ขององค์การแพทย์ไร้พรมแดนในการเข้าถึงผู้ป่วยกลุ่มเปราะบางที่สุด และการนำความช่วยเหลือทางการแพทย์เข้าไปยังชุมชนนั้นๆ แม้แต่เจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่อาศัยและทำงานในชุมชนก็ไม่สามารถเข้าถึงผู้คนในจุดที่ไกลที่สุดในละแวกที่โครงการของเราดำเนินการได้ ซึ่งสถานที่เหล่านั้นมีความตระหนักเพียงเล็กน้อยว่าความรุนแรงทางเพศและความใกล้ชิดของคู่ครองมีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างรุนแรงและองค์การแพทย์ไร้พรมแดนมีโครงการดูแลปัญหาเหล่านี้

เม ผิ่ว (May Phyu)* จากรัฐฉาน เป็นหนึ่งในคณะพยาบาลที่ดูแลผู้ป่วยจากความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก กล่าวว่า "ผู้ป่วยหลายคนไม่ค่อยรู้เรื่องเกี่ยวกับความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก บ้างก็ถูกล่วงละเมิดอยู่ทุกวันโดยที่พวกเขาไม่รู้ตัว  มีผู้ป่วยเพียงส่วนน้อยที่เข้ามายังคลินิกเอง เพราะพวกเขารู้ว่าจำเป็นต้องได้รับการรักษาทางการแพทย์หลังประสบเหตุดังกล่าว"

อีกเสียงสะท้อนที่เน้นย้ำถึงปัญหาดังกล่าวมาจากหัวหน้าโครงการขององค์การแพทย์ไร้พรมแดนในรัฐยะไข่ เกี่ยวกับดูแลด้านความรุนแรงทางเพศ ซึ่งเขาตั้งข้อสังเกตว่า คนทั่วไปคิดว่ามันเป็น"เรื่องปกติ" โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีความรุนแรงในคู่รัก

เพื่อสนับสนุนให้ผู้ป่วยจากความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงระหว่างคู่รักได้รับการดูแลรักษาทั้งทางร่างกายและจิตใจ ในลำดับแรกทีมงานขององค์การฯ จำเป็นต้องอธิบายให้พวกเธอเข้าใจว่าสิ่งนี้เป็นอย่างไร และเสริมสร้างความเข้าใจในชุมชนนั้นๆ เกี่ยวกับผลกระทบต่อสุขภาพอนามัย แนวทางการรักษาที่มี และการเข้าถึงบริการขององค์การฯ

ในทศวรรษที่ผ่านมา ปริมาณผู้เข้าถึงอินเทอร์เน็ตในเมียนมาเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด จากประมาณ 908,000 คน เป็น 23.9 ล้านคน โดยในจำนวนนี้มี 15 ล้านคนคือผู้ใช้งานโซเชียลมีเดียเป็นประจำ ซึ่งส่วนใหญ่ใช้งานผ่านเฟซบุ๊ก

นอกจากนี้ แม้ว่าประเทศเมียนมาจะอยู่ในอันดับรั้งท้ายตามการวัดดัชนีวัดความเป็นอยู่ที่ดีของสตรีครั้งล่าสุด (‘Women, Peace and Security’ index) แต่จำนวนสตรีที่ใช้งานโทรศัพท์มือถือก็เพิ่มขึ้นจากเมื่อปี 2560 นับเป็นร้อยละ 67.3 มาเป็นร้อยละ 90 ของประเทศ ซึ่งถือว่าเป็นสัดส่วนที่สูงกว่าหลายประเทศข้างเคียง เช่น ประเทศลาว ประเทศกัมพูชา และประเทศบังกลาเทศ โดยมีจำนวนร้อยละ 81 ร้อยละ 79 และร้อยละ 75 ของประเทศ ตามลำดับ

องค์การฯ เล็งเห็นการใช้ประโยชน์จากกระแสนิยมเหล่านี้ โดยใช้เฟซบุ๊กเพื่อให้ความรู้สุขศึกษา และเผยแพร่ความตระหนักเกี่ยวกับอนามัยการเจริญพันธุ์ของสตรี รวมถึงปัญหาความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก แผนกิจกรรมดังกล่าวยังจะช่วยเพิ่มการรับรู้เกี่ยวกับบริการสุขภาพขององค์การฯ และเอื้อให้ผู้คนสามารถค้นหาคลินิกที่อยู่ใกล้ที่สุด โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือผู้คนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ความขัดแย้ง

โดยในไม่ช้าโครงการนี้ก็จะใช้โปรแกรมการสื่อสารออนไลน์ (โปรแกรมแชต) เพื่อเชื่อมต่อระหว่างผู้ป่วยกับผู้ปฏิบัติงานทางการแพทย์

แนวทางการทำงานแบบใช้ชุมชนเป็นฐาน

แม้ว่าการให้ความรู้ด้านสุขศึกษาผ่านทางออนไลน์อย่างเฟซบุ๊กขององค์การฯ จะเป็นสิ่งที่สามารถเข้าถึงได้เป็นการทั่วไป แต่ยังมีอีกหลายสิ่งที่ยังต้องพัฒนาเพื่อเพิ่มระดับการเข้าถึงบริการสุขภาพ โดยเฉพาะในบริบทของประเทศที่มีข้อจำกัดและมีความอันตรายในการเดินทาง ดร. นูร ไรน์แบร์ค (Dr Noor Rijnberg) ผู้ดำเนินงานด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ เล่าถึงความมุ่งหมายของทีมงานด้านความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รักในเมียนมาว่า "เพื่อให้ผู้คนสามารถเข้าถึงบริการสุขภาพมากขึ้น และเพื่อให้มั่นใจว่าผู้หญิงและเด็กผู้หญิงจะสามารถเข้าถึงได้ด้วย หากไม่สามารถทำได้ก็ยังต้องปรับกระบวนกิจกรรมให้สอดคล้องในส่งมอบการรักษาให้แก่ชุมชนนั้นๆ เป็นอย่างดีที่สุด"

คลินิกขององค์การฯ ทุกแห่งในเมียนมา ให้บริการสุขภาพด้านอนามัยการเจริญพันธุ์สำหรับผู้ได้รับผลกระทบจากความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก เมื่อไม่นานมานี้ที่เมืองบะมอ ทางองค์การฯ ได้จัดตั้งคลินิกเฉพาะทางแห่งใหม่เพื่อให้การดูแลด้านอนามัยการเจริญพันธุ์ ปัญหาความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก ซึ่งล้วนเป็นปัญหาใหญ่ที่ถูกละเลยโดยเฉพาะในหมู่ผู้พลัดถิ่นซึ่งอาศัยอยู่ในพื้นที่

การลงทุนอย่างยั่งยืนเหล่านี้จึงมีความสำคัญเป็นอย่างมากในการชี้ประเด็นปัญหาความรุนแรงทางเพศและความรุนแรงในคู่รัก ท่ามกลางวิกฤตภัยที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในเมียนมา